Czas świąteczny minął bez sieci. Nadrabiając zaległości czytelnicze na SN, przy okazji wpisu Gospodarza  o-Stefku-Hawkingu , wpadł mi w oczy komentarz Parasola, przytomnie odpowiadającego Magazynierowi, że i owszem, zanim Stefan przeciągnie strunę i bezpowrotnie wpadnie w czarną dziurę, można byłoby wysłać go do sanktuarium maryjnego na wyspie. Można by, gdyby Brytole nie spalili i nie ograbili…. Dzisiaj w uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi, warto przypomnieć jego historię,  wydarzenia jakie się rozegrały oraz ludzi z nimi związanymi. Mowa bowiem o jednym z najważniejszych, średniowiecznych miejsc kultu Maryi w Europie – sanktuarium, w którym jest Ona nazywana Naszą Panią z Walsingham. Walsingham to nazwa wsi w hrabstwie Norfolk.  To również nazwisko makiawelicznego założyciela tajnych służb Elżbiety I. Ostatnio często jest on tu wspominany, między innymi w inspirującym wpisie Tropicielki oraz dyskusji o elżbietańskich spiskach i propagandzie w malarstwie np.tu. Czy zbieżność nazwy z nazwiskiem jest przypadkowa sprawdzimy później.

Wszystko zaczęło się w 1061 roku od wizji pobożnej szlachcianki Richeldis de Faverches. W objawieniach Najświętsza Maryja Panna przeniosła wdowę do Świętego Domu w Nazarecie, w którym miało miejsce Zwiastowanie  i nakazała wybudować jego replikę w Little Washngham. Maryja poprosiła, aby tutaj pamiętano o wielkiej radości, jakiej doznała, gdy Archanioł Gabriel obwieścił Jej, że stanie się Matką Syna Bożego. Powiedziała też, że: Ktokolwiek będzie szukał w tym miejscu mojej pomocy, nie zostanie odesłany z pustymi rękoma. Syn Richeldis pozostawił wskazówki dotyczące dodatkowych zabudowań Świętego Domu oraz opis objawień, którymi obdarowana została jego matka. Zalecenia zawarte w testamencie objęły między innymi wybudowanie w 1340 r. Kaplicy Klapków (The Slipper Chapel) – był to ostatni przystanek pątników, gdzie mogli dostąpić sakramentu pokuty i pojednania przed przybyciem do Świętego Domu. W kaplicy zostawiali buty i ostatni etap pielgrzymki, zwany „świętą milą” pokonywany był przez nich boso.

Tak jak wszystkie drogi prowadzą do Rzymu, tak w Anglii, jeszcze w XV wieku, wszystkie drogi prowadziły do augustiańskiego sanktuarium w Little Walsingham, zwanego też angielskim Nazaretem. Zmierzały tam tysiące pątników, tak z wyspy jak i całej Europy. Do dnia dzisiejszego główna droga do miejsca, w którym było sanktuarium nazywa się drogą Palmersów czyli pątników. Dopiero budowa Świętego Domu Nazaretańskiego w Loreto we Włoszech zmniejszyła napływ pielgrzymów z kontynentu. Do Our Lady ciągnęły tłumnie koronowane głowy i angielska arystokracja. Pierwszym królem, który odwiedził Walsingham, był Henryk III (1226 r.). Potem Edward I (trzynaście razy), Edward II, Edward III, Dawid, król Szkocji, Ryszard II, Joanna Beaufort, królowa Szkocji, Edward IV, Henryk VI i w końcu ostatni – młody Henryk VIII (1513 r.) Ten ostatni już kilka lat po objęciu tronu ufundował do świątyni nie byle jakie okna. Jego pierwsza żona, Katarzyna Aragońska była częstym gościem w Walsingham. Nawet matka Elżbiety, Anna Boleyn miała dotrzeć do słynącego cudami miejsca, zapewne, tak jak jej poprzedniczka, prosić o narodziny syna. Nie zdążyła – przed wyprawą została skrócona o głowę.

Do angielskiego Nazaret zawitał również Erazm z Rotterdamu. Nie odnosząc większych sukcesów wykładowczych w Cambridge, w nadziei na zmianę sytuacji, pielgrzymował tam w 1511 roku. Jako wotum dla Our Lady pozostawił zbiór greckich wersetów wyrażających jego pobożność, co wobec pokazanych mu przez Augustynów bogactw wotywnych musiało zawstydzić teologa. Wrażenia wspaniałości Walsingham były na tyle silne, że jeszcze kilkanaście lat później Erazm opisywał je w zawistnym zachwycie, próbując jednocześnie racjonalizować cuda, które się tam wydarzyły. Niderlandczyk nie mógł znieść, że przedsiębiorstwa zakonne mogą, ot tak bez kontroli państwa, funkcjonować i generować przychody, kiedy powinny dbać li tylko o duchowe potrzeby zwykłych ludzi. A już kult relikwii dopuszczany przez dobrze wykształconych mnichów i mniszki gorszył Erazma kosmicznie.

Rozległe kompleksy klasztorne dominowały nad każdym (z wyjątkiem Londynu) angielskim miastem. Były źródłem produkcji zarówno dla własnych potrzeb, jak i dla potrzeb mniej lub bardziej lokalnej gospodarki, co było jednym z głównych zarzutów (!). Czarno na białym - nawet nie ukrywali swoich intencji. Już od 1534 roku Cromwell z Henrykiem nieustannie poszukiwali sposobów przejęcia dóbr kościelnych i zasilenia kasy Korony. By uzasadnić zatem rabunek bogactw klasztornych i podniesienie klerowi podatków, wniosek z ewaluacji zakonów mógł być tylko jeden: nieprawidłowości, niestosowności, odwrócenie dochodów od zasobów królewskich, a rekomendacja: kasata klasztorów z przejęciem dóbr. Rok później parlament uchwalił Dissolution of the Lesser Monasteries Act, który rozpoczął protestancką rzeź katolickich centrów religijno-gospodarczych i samych katolików (krwawe tłumienie tzw. Rebelii pielgrzymów). Jedynie dla wierzących mas, które trzeba było złamać i zastraszyć uszyto ideologiczne uzasadnienie zepsutych katolików, szpiegów papieskich, którzy zagrażają istnieniu korony, jednocześnie dając możliwość "dorobienia" przy rabusiach.

Na celowniku był oczywiście bogaty klasztor w Walsingham. W 1537 ostatni przeor Richard Vowell uległ Cromwellowi i uznał władzę Henryka VIII nad papieską, mając nadzieję, że tym samym ocali sanktuarium. Podprzeor Nicholas Milcham stawiał opór, dlatego na podstawie słabych dowodów został razem z kościelnym oskarżony o udział w spisku – buntowanie innych klasztorów – skazany za zdradę stanu, powieszony na klasztornych murach a potem poćwiartowany. Nie tylko podprzeor bronił Rodzicielki Pana Boga, także „gnębieni” wieśniacy, których żony według cromwellowskiej weryfikacji niechybnie byłyby znieważane przez zakonników, gdyby nie odsiecz kasaty klasztornej. Dla przykładu powieszono 11 zbyt buntowniczych biedaków, którzy nie przyjli do wiadomości nowej narracji. Zdyscyplinowany całą sytuacją i losem podwładnego przeor, w 1538 wyraził zgodę na zniszczenie klasztoru. Co więcej, emerytura wysokości 100 funtów rocznie – całkiem spora sumka, biorąc pod uwagę, że inni „złamani” przeorowie dostali emerytury od 4 funtów do 6 funtów – skutecznie przekonała go, by pomógł królewskiemu komisarzowi w usunięciu świętej figury Our Lady, zrabowaniu całego złota, srebra, kosztowności, zniszczeniu i spaleniu zabudowań klasztornych. Figurkę Matki Bożej z Dzieciątkiem wywieziono do Londynu, publicznie zbezczeszczono, porąbano i w końcu spalono ku uciesze postępowej gawiedzi. Pozostałości klasztoru (brama, łuk prezbiterium i kilka budynków gospodarczych), cmentarz i ogród, na życzenie Henryka VIII, zostały sprzedane za 90 funtów Thomasowi Sidneyowi, lokalnemu zarządcy przytułku trędowatych. Na miejscu klasztoru zbudowano prywatny dwór. Zachowała się jedynie Kaplica Klapków.

Ten akt protestanckiego mordoru dobrze opisuje elżbietańska ballada Lament for Walsingham, która mówi o tym co czuli Anglicy po utracie angielskiego Nazaretu. Autorstwo przypisywane jest Philipowi Howardowi, który wraz z dworem Elżbiety I odwiedził ruiny Walsingham. Philip kilka lat po wizycie nawrócił się na katolicyzm, następnie bez dowodów oskarżony o zdradę, wtrącony do Tower, gdzie zmarł 10 lat później. Został ogłoszony męczennikiem przez papieża Pawła VI. Tutaj kilka ostatnich zwrotek:

Płacz, płacz, O Walsingham,

którego dni są teraz nocą,

błogosławieństwa w bluźnierstwa zamienione,

święte czyny w pogardę szyderczą.

Grzech jest teraz tam, gdzie Nasza Pani siedziała,

niebo zamienione w piekło,

szatan zasiadł w miejscu, gdzie władał Nasz Pan

o żegnaj Walsingham!!

Pamięć o Our Lady była trudniejsza do wymazania niż piekłoszczaki sądziły. W 1564 r. Roger Townshend, odpowiedzialny za kontrolę i kasatę w hrabstwie Norfolk napisał do Cromwella, że kobieta z pobliskiego Wells doświadczyła cudu poprzez, zniszczoną już wtedy, świętą figurkę Matki Bożej. Townshend kazał wsadzić kobiecinę w dyby i umieścić w dzień targowy na rynku, tak aby plebs miał używanie, a przekaz medialny nabrał skuteczności i trwałości. Mimo tego dotychczasowa wiara katolicka była trwalsza i trudniejsza do wymazania, świaddczy o tym zwiększony terror w czasach Elżbiety I, jakiemu poddano katolików i księży. Uderzenie propagandowe nowej ideologii wypełniało każdą przestrzeń "medialną". Przykładem moze być choćby wprowadzenie na protestanckie ambony reżimowego serialu pt. Homilie elżbietańskie. Odczytywane homilie uczyły jak wierzyć, w co i komu wierzyć, co jest grzechem a co powinnością wobec władcy. W drugim sezonie homilii, kilka odcinków, a przede wszystkim An Homilie against peril of Idolatrie, and superfluous decking of Churches, bezpośrednio dotyczyło potępienia katolickich miejsc kultu, świętych obrazów, figur, nawet modlitwy na różańcu. Fałszywa dziewica nie tolerowała konkurencji Dziewicy Maryi…Uczestniczenie w nabożeństwie protestanckim było obowiązkowe. Kogo nie było w kościele był obciążany karą finansową aż do bankructwa w wyjątkowo opornych przypadkach. Tym sposobem niewątpliwie wzrastały „nastroje patriotyczne”, które według autorów testów na obywatela Wielkiej Brytanii mają charakteryzować wesołą epokę elżbietańską.

Dokładnie 300 lat przed dramatyczną kasatą, w Little Walsingham urodził się Geoffrey Walsingham, tym samym dał początek rodowi, z którego pochodził Francis Walsingham, ponury sekretarz stanu i szef tajnej policji Elżbiety I. Starsza siostra Francisa, Barbara, w czasie opisywanych wydarzeń, była już synową Thomasa Sydneya, a więc wraz z mężem spadkobierczynią zakupionych za 90 funtów ziemskich pozostałości klasztoru.

Sam Francis Walsingham również lubił jeździć na „stare śmieci”, mimo, że rodzinnie już od kilku pokoleń ulokowany był w Londynie. Nie bez powodu jeszcze w 1588 dzierżył tytuł High steward of King’s Lynn – portu najbliższego Little Walsingham. Tytuł ten pozwalał być honorowym urzędnikiem miasta, o wielkim wpływie, a obowiązkach żadnych.

Jego nienawiść do katolicyzmu była legendarna. Walsingham fanatycznie zaangażował się w ideę uczynienia z Anglii (i nie tylko) protestanckiego kraju. Jako szef tajnych służb znalazł się zatem na właściwym miejscu, a kwalifikacje zawodowe obejmujące wynajdywanie i kreowanie spisków, które mogłyby pogrążyć katolików, stały się jego znakiem firmowym.

Przyjrzyjmy się jednemu z kilku obrazów sir Francisa. Portret datowany na ok. 1587 rok jest nieznanego autorstwa, niektórzy twierdzą jednak, że stał za nim John De Critz. Ten flamandzki malarz, znalazł w Anglii schronienie, kiedy uciekł z Antwerpii przed prześladowaniami protestantów w czasie wojny trzydziestoletniej. Zapewne podzielał antykatolickie sentymenty malowanego modela.

http://www.tudorplace.com.ar/images/Walsingham,Francis01.jpg

W 2013 roku pracownicy National Portrait Gallery przyjrzeli się bliżej portretowi Franka. Oto co odkryli:

Zdjęcia rentgenowskie i odbicia podczerwieni ujawniły ślady innego wizerunku pod portretem Walsinghama. Oryginalny obraz namalowany 30 lub 40 lat wcześniej przedstawia Dziewicę Maryję z Dzieciątkiem Jezus. Główny kurator galerii powiedział: Ponowne wykorzystanie paneli drewnianych jest przykładem recyklingu w czasach Tudorów ... ludzie malowani na wcześniejszych obrazach prawdopodobnie nie wiedzieli, że deski są używane. Jednak w przypadku Sir Francisa Walsinghama, protestanckiego mistrza szpiegów, wybranie rzymskokatolickiego obrazu Maryi Dziewicy za podkład, mogło być szczególnym dowcipem malarza.

Czy był to tylko upiorny recykling katolickich obrazów, czy też zamierzony, perwersyjny żarcik artysty, albo i samego Walsinghama, już się nie dowiemy. Ważne, że nie przetrwał próby czasu i Rentgena. Dzięki Bogu.

Ale wróćmy do angielskiego Nazaret. Tak jak nie można było wymazać Bożej Rodzicielki i Dzieciątka z obrazu Walsinghama, tak nie można wymazać pamięci o miejscu Jej kultu na wyspie. Kilkaset lat po zniszczeniu i zbezczeszczeniu, w 1890 r. ruinę Kaplicy Klapków wykupiła Charlotte Boyd, majętna anglikanka, która podróżując do europejskich miejsc kultu maryjnego nawróciła się na katolicyzm. Siedem lat później papież Leon XIII pozwolił na wznowienie kultu i poświęcił nową figurę wzorowaną na oryginale. Ponownie otwarto kaplicę, i w tym samym roku ruszyła pierwsza od czasów reformacji pielgrzymka. Należy dodać jaka była reakcja protestantów – W 1922 roku miejscowy wikariusz anglikański zapewne zafascynowany przeszłością Walsingham, odbudował replikę oryginalnego Świętego Domu we wsi i replikę figury Our Lady (mamy więc 2 figurki).

W 2015 r. papież Franciszek ustanawia Kaplicę Klapków w Walsingham bazyliką mniejszą. Dziś kult Our Lady odżywa przyciągając coraz liczniejsze grupy pielgrzymów.

Na zakończenie polski akcent. W czasie wizyty Jana Pawła II w Anglii (82'), figurę poświęconą przez papieża Leona XIII przywieziono do Londynu, by mogła być pobłogosławiona przez polskiego papieża (w sanktuarium obecnie jest inna, kamienna figura). Od tamtej pory była przechowywana w krypcie Katedry Westminsterskiej. Ponownie ukryta i narażona na wilgoć, zapodziała się gdzieś lilia trzymana przez Dzieciątko Jezus. Polacy Jacek Korzeniowski i Marek Stella-Sawicki zabrali się – właściwie w prywatnym projekcie – za odrestaurowanie figury oraz przywrócenie jej godnego miejsca. Uzyskali zgodę na przeniesienie z krypty do katedry, a dokładnie do kaplicy św. Jerzego i angielskich męczenników. Zbudowali z polskiego dębu postument dla figury na podstawie znalezionego starego ołtarza jeszcze sprzed reformacji. Dzięki Polakom i malarce Sharon Jennings figura nabrała nowego blasku, a w postumencie obok ziemi z sanktuarium w Walsingham znajduje się także gruda polskiej ziemi z Jasnej Góry. W grudniu 2016 r. odbyła się uroczysta msza z przeniesieniem figury do katedry.

 

Parasolu, jest zatem miejsce, w które można by zawieźć Stephena Hawkinga :)

 

Ps. Jolu, Wojtku – dziękuję za inspiracje :)

 

Tutaj piękne zdjęcia z pielgrzymki do Our Lady of Walshingham:

https://www.flickr.com/photos/paullew/sets/72157600872994994/

oraz film o sanktuarium:

https://www.youtube.com/watch?v=o59-3CS5xPw

 

https://ipfs.io/ipfs/QmXoypizjW3WknFiJnKLwHCnL72vedxjQkDDP1mXWo6uco/wiki/Our_Lady_of_Walsingham.html

http://www.anglicanlibrary.org/homilies/bk2hom02.htm

https://books.google.pl/books?id=Az2gCwAAQBAJ&pg=PA117&dq=sidney+thomas+walsingham&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwiv4rfC_bHYAhXJp6QKHUruBZwQ6AEIMDAB#v=onepage&q=sidney%20thomas%20walsingham&f=false

https://books.google.pl/books?id=XR_n8KMkOfQC&pg=PA5&lpg=PA5&dq=pynson+ballad+sexuality&source=bl&ots=K7wHpewTW2&sig=IdHHfscgr4F5yqNXZEC2xVbcrUY&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=pynson%20ballad%20sexuality&f=false

http://www.newdawn.org.uk/about-walsingham.html

https://archive.org/stream/ourladyofwalsing00mort/ourladyofwalsing00mort_djvu.txt

http://archive.westendextra.com/news/2013/jan/xtra-diary-sir-francis-not-amused

http://www.tydzien.co.uk/artykuly/2016/12/18/symbol-ekumenizmu-z-walsingham/

I jeszcze figura Our Lady of Walsingham

Figura Our Lady of Walsingham ciągnięta do Chelsea, w Londynie, gdzie w obecności Cromwella była spalona

Pieczęć z wizerunkiem Our Lady of Walsingham, na obrzeżach napis Ave Maria gratia plena dominus tecum (http://www.rcsouthwark.co.uk/dowry_walsingham.html)

Pozostałość wschodniego okna pokazuje jak majestatyczny musiał być augustiański klasztor Zwiastowania Maryi Panny w Walsingham Żródło

Szkic prawdopodobnego planu opactwa Źrodlo

Zdjęcie Kaplicy Klapków z 1893 roku; widać, że mleczarz zamyka drzwi kaplicy – prawdopodobnie służyła jako obora

Kaplica Klapków obecnie,czyli malutka Bazylika Matki Boskiej z Walsingham

Pielgrzymki do Angieskiego Nazaret

 

---

tagi: propaganda  tudorowie  malarstwo  elżbieta i  walsingham  matka boska  kasata klasztorów 

	ainolatak
	1 stycznia 2018 14:16

62     7190    29 zaloguj sie by polubić